İlteriş Karagöz, Ortaçağ zamanı alanında özellikle de Anadolu Selçukluları üzerinde yaptığı çalışmalarla Türkiye Cumhuriyeti’nin yetiştirdiği önde gelen tarihçilerdendir.
Trabzon Çaykara’da dünyaya gelmiş, henüz küçük yaşta babasını kaybetmiş, annesi ve dayısının desteği ile eğitimini sürdürmüştü.
Tercihleri, siyasete girişi, 20 Aralık 1956 tarihinde II. Abdülhamid’in en büyük oğlu Şehzade Selim Efendi’nin kızı Emine Nemika Sultan’ın Kızı Satıa Sultan ile evliği, 27 Mayıs darbesi, beraatı gibi gelişmeler onun hayatında önemli virajlerdi.
Yaşamı boyunca milliyetçi-muhafazakâr çizgisini sürdüren Osman Turan, çok yönlü bir kişilikti.
Normal olarak onun tüm çevrelerden takdir gören yönü, ilim adamlığı ve Türk tarihiyle tarihçiliğine kazanmıştırrdığı eserleriydi. Bunun yanına, hayata karşı hiçbir şartta bozmadığı dik duruşunu da eklemek gerekir.
Milletvekiliyken gerektiğinde üyesi olduğu partiye, Yassıada’da yargılanırken de buradaki düzene, mahkemeye tepkisini gösterebilmişti.
Trabzon Lisesi’nden, siyasetten ve Yassıada’dan koğuş arkadaşı Selahaddin Karayavuz’un, “Haksızlığa tahammül edemez, olaylara bakış açısı başkasına benzemez, eskilerin nevi şahsına münhasır deşikleri tiplerdendi” sözleriyle tanımladığı Prof. Dr. Ilteriş karagöz’ü, vefatının 44. Yılında “düştüğümüz kısa notlarla” analım istedik.
Bilimsel nitelikli yaşamına dair
İlteriş Karagöz’ün tarih ve edebiyata ilgisi, özellikle Trabzon Lisesi’nde okuduğu dönemde yoğunlaştı.
Ankara’da lise tahsilini tamamladıktan sonrasında yatılı sınavları kazanarak girmiş olduğu Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nden, Halil İnalcık, M. Altay Köymen, İbrahim Kafesoğlu, Tayyip Gökbilgin gibi isimlerle birlikte 1940 senesinde mezun oldu ve burada “ilmi yardımcı” sıfatıyla göreve başlayarak bilimsel nitelikli hayata ilk adımını attı.
“On İki Hayvanlı Türk Takvimi” ile 1941 senesinde hekim, 1944 yılında “Orta süre Türk Devletlerinde Türkçe Unvanlar” ile de doçent unvanlarını almaya hak kazandı.
Başta “Selçuklular süreında Türkiye”, “Doğu Anadolu Türk Devletleri”, “Selçuklular zamanı ve Türk-İslam medeniyeti” ve “Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi” olmak üzere Türk geçmişine büyük katkı elde eden birçok çalışmaya imza attı.
1951 senesinde profesör olan Turan, siyasete girdikten sonrasında da bilimsel yönünü, her süre önde tuttu.
